ยอดขุนพล ตัดเดี่ยว

ดพระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี เป็นโบราณสถานที่สำคัญของจังหวัดลพบุรี องค์พระปรางค์เดิมสันนิษฐานว่าน่าจะมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 16-17 และมีการบูรณะต่อเติมกันต่อๆ มาอีกหลายยุคหลายสมัย เนื่องจากเป็นเมืองสำคัญมาโดยตลอด และเป็นแหล่งที่พบพระเครื่องจำนวนมาก

 พระส่วนใหญ่ที่พบจะเป็นศิลปะแบบลพบุรี ซึ่งมีรูปแบบทางศิลปะแบบขอม ทั้งที่พบในองค์พระปรางค์และบริเวณโดยรอบก็พบพระเครื่องอีกจำนวนมาก


 พระเครื่องที่พบในครั้งแรกก็ประมาณปี พ.ศ.2430 โดยมีผู้ลักลอบเข้าไปขุดค้นหาสมบัติ พระเครื่องที่มีชื่อเสียงโด่งดังและเป็นที่นิยมก็มีมากมายหลายอย่าง เช่น พระร่วงหลังลายผ้า พระหูยาน พระหลวงพ่อจุก พระนาคปรกพิมพ์ต่างๆ พระยอดขุนพล พระเทริดขนนก พระอู่ทองท้องช้าง พระหลวงพ่อพัด พระร่วงนั่งพิมพ์ต่างๆ พระซุ้มนครโกษา เป็นต้น

 นอกจากนี้ยังมีพระพิมพ์ขนาดใหญ่ หรือพระแผงอีกมากมาย เช่น พระสามสิบชาติ พระนารายณ์ทรงปืน พระซุ้มกระรอกกระแต พระเขมรผมเวียน พระตรีกาย (พระสาม) พระซุ้มพระปรางค์ พระซุ้มโพธิบัลลังก์ เป็นต้น


 พระเครื่องและพระแผงต่างๆ เนื้อพระที่พบส่วนใหญ่จะเป็นเนื้อชิน มีทั้งเนื้อชินเงิน และเนื้อชินตะกั่วสนิมแดง พระเนื้อดินเผาก็พบแต่น้อยกว่าเนื้อชิน ในส่วนที่เป็นเนื้อสัมฤทธิ์ก็พบบ้างแต่มีน้อยกว่าทั้งเนื้อชินและเนื้อดิน


 พระเครื่องเป็นพระที่มีขนาดย่อม จึงมีผู้นิยมนำมาห้อยคอ ในส่วนพระแผงนั้นเป็นพระที่มีขนาดใหญ่โตกว่าพระเครื่อง ในสมัยโบราณนั้นก็มีผู้นำมาห้อยคอเหมือนกัน แต่ปัจจุบันเนื่องจากขนาดขององค์พระจึงไม่ค่อยมีผู้นิยมนำมาห้อยคอ ส่วนมากก็จะนำมาทำแป้นไม้ตั้งไว้บูชาที่บ้านเสียมากกว่า

 ในปัจจุบันค่านิยมพระแผงจึงน้อยลงเนื่องจากขนาดขององค์พระที่มีขนาดใหญ่ สนนราคาค่านิยมจึงยังไม่สูงเท่ากับพระเครื่องที่มีขนาดย่อมกว่า แต่คุณค่าทางด้านศิลปะนั้นผมว่ามีอยู่มากเต็มเปี่ยม เนื่องจากเป็นพระที่มีขนาดใหญ่ มีเนื้อที่มากกว่าจึงสามารถลงรายละเอียดได้มากกว่า

 ลองหันมาศึกษาพระแผงกันบ้างก็จะพบว่ามีเสน่ห์มากเช่นกัน โดยเฉพาะเรื่องศิลปะ เราสามารถอ่านเรื่องราวและรูปแบบศิลปะได้มากกว่า และสามารถนำไปให้ช่างทำแป้นให้ตั้งได้ นำไปตั้งไว้ที่โต๊ะหมู่บูชาที่บ้านได้ เพื่อเป็นสิริมงคลและปกป้องคุ้มครองบ้านเรือนให้อยู่เย็นเป็นสุข


 พระแผงหลายๆ แบบแสดงรายละเอียดให้เราได้อ่านความหมาย อย่างเช่น พระนารายณ์ทรงปืนก็แสดงออกถึงการนับถือพุทธแบบมหายาน พระตรีกายก็เช่นกัน มีพระแผงอยู่อย่างหนึ่ง ซึ่งคนในสมัยรุ่นปู่รุ่นย่านิยมกันมาก และมีการพูดถึงก็คือ พระซุ้มกระรอกกระแต

 ในตอนผมรุ่นๆ ก็ยังไม่เคยเห็นพระซุ้มกระรอกกระแต เลยงงๆ อยู่ว่าทำไมถึงตั้งชื่ออย่างนั้น ต่อมาเมื่อได้เห็นพระองค์จริงจึงเข้าใจ


 พระซุ้มกระรอกกระแตนั้น เป็นพระแผง ซึ่งมีพระอยู่สามองค์แบบพระตรีกาย องค์พระที่เป็นองค์ประธานมีขนาดใหญ่กว่าเพื่อน พุทธลักษณะแบบพระยอดขุนพล ประทับนั่งอยู่ภายในซุ้มเรือนแก้ว พระองค์ข้างซ้าย-ขวา เป็นพระปางนาคปรก

 พระทั้งสามองค์ประทับบนฐานบัว แล้วทำไมจึงเป็นกระรอกกระแต

 สังเกตดูที่ซุ้มของพระองค์ประธาน ด้านบนมีต้นโพธิ์แผ่กิ่งก้านสาขา และตรงที่ตัวซุ้มกระจังมีสัตว์สองตัว ลักษณะเป็นจำพวกกระรอกกระแต อยู่ข้างละตัว กำลังวิ่งไต่อยู่ตรงซุ้ม ตัวหนึ่งกำลังวิ่งเอาหัวลง อีกด้านหนึ่งกำลัง วิ่งขึ้น ตัวหนึ่งจะมีหางเป็นพุ่มกว่าอีกตัวที่อยู่ด้านตรงข้าม


 ผู้ใหญ่ในสมัยนั้นอธิบายว่า ตัวที่หางเป็นพุ่มเป็นกระรอก ส่วนตัวที่มีหางเรียวกว่านั้นเป็นกระแต จึงเป็นที่มาของการตั้งชื่อพระพิมพ์นี้ ผมเองเมื่อเห็นก็รับรู้ความรู้สึกอารมณ์สุนทรียภาพของช่างผู้แกะแม่พิมพ์ ที่สอดใส่ธรรมชาติเข้าไปไว้ในพระพิมพ์นี้ มีต้นโพธิ์ซึ่งร่มเย็น ก็มีกระรอกกระแตมาวิ่งเล่น แสดงถึงความสงบและร่มเย็น