มเหศวร สุพรรณบุรี

ประวัติพระมเหศวร

ในการแตกกรุครั้งใหญ่ของพระเครื่อง กรุพระปรางค์วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ สุพรรณบุรี เมื่อปีพ.ศ.2456 นั้นได้พบพระเครื่องมากมายหลายชนิด หลายพิมพ์ทรง ซึ่งต่างก็ได้รับความนิยมสูงทั้งสิ้น และที่นักสะสมรู้จักกันเป็นอย่างดีก็คือ “พระผงสุพรรณ” อันเป็นหนึ่งในพระชุดเบญจภาคีที่มีชื่อเสียงลือลั่น
นอกจากพระผงสุพรรณอันเลื่องชื่อของวงการแล้ว ในกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ สุพรรณบุรี ยังมีพระอยู่ชนิดหนึ่งที่มีลักษณะพุทธศิลป์แปลกแตกต่างไปจากพระพิมพ์อื่นๆ กล่าวคือ เป็นพระพิมพ์ 2 หน้า โดยวางรูปแบบให้พระทั้งสองด้านประทับนั่งกลับหัวสวนทางกัน สมัยก่อนจึงเรียกว่า “พระสวน” ตามลักษณะเด่นของพิมพ์พระ ต่อมาจึงเรียกขานกันว่า “พระมเหศวร”

พระมเหศวร เป็นพระเนื้อชินยอดนิยม วงการพระจัดให้เป็นหนึ่งในห้าของ “ชุดพระยอดขุนพลเนื้อชิน” แห่งสยามประเทศ เป็นพระที่พบในกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ สุพรรณบุรี เพียงแห่งเดียวเท่านั้นไม่มีจากกรุอื่นๆ นักสะสมต่างยกย่องว่าเป็นพระที่มีพุทธคุณยอดเยี่ยมทุกด้าน ทั้งเมตตามหานิยม มหาอุตม์แคล้วคลาด โดยเฉพาะด้านคงกระพันชาตรี

ดังที่ได้กล่าวไปแล้วว่า พระมเหศวร เป็นพระพิมพ์ที่แปลกกว่าพระพิมพ์ใดๆ ที่ปรากฏมา จุดเด่นคือ เป็นพระพิมพ์ 2 หน้า มีพระสององค์อยู่ด้านหน้า และด้านหลัง โดยวางรูปแบบให้พระทั้งสองด้านประทับนั่งกลับหัวสวนทางกัน อันเป็นที่มาของชื่อเรียกในสมัยก่อนว่า “พระสวน” แต่ชื่อนี้จะเรียกกันมานานแค่ไหน และเปลี่ยนมาเรียกชื่อ “พระมเหศวร” เมื่อใดก็ไม่ทราบชัด สาเหตุที่ชื่อ “พระสวน” กลายมาเป็น “พระมเหศวร” นั้นอาจเป็นไปได้ว่าชื่อ มเหศวร หมายถึง พระอิศวร ซึ่งเป็นมหาเทพผู้ยิ่งใหญ่มีฤทธิ์อำนาจกว่าใครทั้งปวงจึงเป็นชื่อที่มีมงคลยิ่งต่อการนำมาเรียกชื่อพระพิมพ์นี้ เพราะเป็นพระที่ยิ่งใหญ่ในพลังอิทธิปาฏิหาริย์เหมือนดังอำนาจของพระอิศวรนั่นเอง

แต่ก็มีนักวิชาการพระเครื่องบางท่านให้ความเห็นว่า ชื่อ “พระมเหศวร” นี้น่าจะเป็นชื่อที่ตั้งขึ้นเพื่อเป็นการเทิดพระเกียรติพระมหากษัตริย์กรุงศรีอยุธยาพระองค์ใดพระองค์หนึ่งที่มีบทบาทสำคัญ หรือคงตั้งชื่อเพื่อให้เป็นเกียรติแก่ผู้สร้างก็เป็นได้ อย่างไรก็ตามชื่อนี้ก็เป็นชื่อที่เรียกขานกันมาแต่เดิม ซึ่งน่าจะเรียกกันมาตั้งแต่ครั้งที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสดอนเจดีย์ในปี พ.ศ.2456 แล้ว โดยครั้งนั้นได้เสด็จมาทรงเปิดกรุพระปรางค์วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ สุพรรณบุรี ด้วย

มีบางท่านเชื่อว่าชื่อ “พระมเหศวร” นั้นมาจากชื่อของ “เสือมเหศวร” ขุนโจรผู้ยิ่งใหญ่ของสุพรรณบุรี ในช่วงสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 แต่ประเด็นนี้ไม่มีน้ำหนักเพียงพอ เนื่องจากชื่อเสือมเหศวรเพิ่งจะปรากฏขึ้นเมื่อราวสงครามโลกครั้งที่ 2 นี้เอง แต่ชื่อพระมเหศวรนั้นมีเรียกกันมาตั้งแต่ก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 แล้ว จึงเป็นไปไม่ได้ที่ชื่อพระมเหศวรจะมาจากชื่อของเสือมเหศวร แต่เสือมเหศวรเสียอีกที่น่าจะเอาชื่อพระมาตั้งชื่อตัวเอง เพื่อให้ดูน่าเกรงขามขึ้น

พุทธลักษณะ พระมเหศวร

พระมเหศวร มีลักษณะพิมพ์ทรงเป็นเหมือนรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า เว้าตรงกลางทั้งสองด้าน มีองค์พระประทับนั่งปางมารวิชัยอยู่ทั้งสองด้าน แต่ประทับนั่งหันพระเศียรสวนกลับทางกัน ผู้เชี่ยวชาญทางด้านพระเครื่องได้ระบุไว้ว่า พระมเหศวร เป็นพระในศิลปะอู่ทองตอนปลาย กล่าวคือ พระเกศยาวเป็นเปลว มีไรพระศก ชายจีวร หรือเส้นสังฆาฏิยาว ปลายตัดเป็นเส้นตรง ประทับนั่งขัดสมาธิราบปางมารวิชัย ฐานหน้ากระดานแอ่นเป็นร่องเข้าข้างใน พระพักตร์เคร่งขรึมแสดงออกถึงตบะอันแก่กล้าน่าเกรงขาม พระเนตรโปนออกมาทั้งสองข้างกลมมน ด้านซ้ายลาดต่ำกว่าด้านขวา พระหัตถ์ซ้ายค่อนข้างใหญ่ สัณฐานคล้ายกล้ามปู ปรากฏเส้นพระอังสา และสังฆาฏิเป็นเส้นกลมแข็งทื่อชัดเจน

บริเวณสองข้างพระเศียรมีลักษณะเป็นปีกยื่นออกมา ปรากฏเส้นขีดนูนสั้นๆ ด้านข้างองค์พระใกล้กับพระเศียร ยังไม่มีใครทราบแน่ชัดว่าเป็นเส้นอะไร มีอยู่หลายแบบด้วยกัน เช่น ด้านซ้ายมี 2 ขีด ด้านขวามี 3 ขีดก็มี ด้านละ 2-3 ขีดก็มี ข้างละเท่าๆ กันก็มี ขีดดังกล่าวเข้าใจว่าเกิดจากลักษณะแม่พิมพ์ หรืออาจเกิดจากการใช้เทคนิคอะไรบางอย่างก็ได้

นอกจากพิมพ์ทรงของพระมเหศวรจะโดดเด่นกว่าใครแล้ว ลักษณะดังกล่าวยังถือเป็นการออกแบบที่ชาญฉลาดอย่างยิ่ง ซึ่งมีผลในแง่ของความแข็งแรงในองค์พระ เพราะปกติแล้วพระเครื่องทั่วไปมักมีส่วนที่บอบบางที่สุดคือ ส่วนพระศอ ซึ่งหากถูกกดทับแรงๆ พระศอมักแตกหัก แต่พระมเหศวรกลับไม่มีปัญหาดังกล่าว เพราะส่วนที่เป็นพระศอของพระอีกองค์หนึ่ง เมื่อนั่งสวนทางกันจึงไปอยู่ในตำแหน่งที่เป็นพระเพลาของพระอีกด้านหนึ่ง ทำให้ลบล้างส่วนที่เปราะบางออกไปอย่างสิ้นเชิง

การที่ทำเป็นองค์พระทั้งสองด้าน สันนิษฐานว่าแม่พิมพ์ของพระมเหศวร จะมีลักษณะแบบเบ้าประกบ มีเดือยอยู่กลางองค์ระหว่างองค์พระ เพราะในพระบางองค์ยังมีรอยก้านชนวนให้เห็นอยู่

เนื้อพระมเหศวร

เป็นพระประเภทเนื้อชิน มีทั้งชินเงิน และชินตะกั่ว ถ้าเป็นเนื้อชินเงินซึ่งแก่ดีบุก และปรอท เนื้อจะแข็ง และออกเป็นสีเงินยวง ในองค์ที่สมบูรณ์ผิวพระจะมีคราบปรอท และคราบไขสีน้ำตาลแทรกแซมกันอยู่ ทำให้ดูเหมือนผิวปรอทสีทองงามจับตายิ่งนัก แต่ถ้าผ่านการใช้สัมผัสก็จะเกิดสนิมสีดำ บางองค์เกิดสนิมขุม และรอยปริแตก ซึ่งเป็นธรรมชาติของพระเนื้อชินเงินที่ผ่านกาลเวลามานาน

ส่วนเนื้อชินตะกั่ว เป็นเนื้อประเภทที่เรียกว่า “ชินสังฆวานร” ลักษณะเนื้อพระจะอ่อนบิดงอได้ ผิวจะออกสีเทา แต่เนื้อในยังคงเป็นสีเงินยวง มีคราบไข และสนิมต่างๆ เหมือนกัน

พิมพ์พระมเหศวร

พระมเหศวร มีอยู่หลายแบบพิมพ์ด้วยกัน แต่หมวดหมู่ใหญ่ๆ ในวงการแบ่งแยกเป็นพิมพ์ต่างๆ ได้ 5 พิมพ์ คือ

- พระมเหศวร พิมพ์ใหญ่

- พระมเหศวร พิมพ์กลาง

- พระมเหศวร พิมพ์เล็ก

- พระสวนตรง

- พระสวนเดี่ยว
(นอกจากนี้ยังมีพิมพ์หลังนาคปรก พิมพ์หลังซุ้มระฆัง ซึ่งมีจำนวนน้อยมาก)

พิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง พิมพ์เล็ก พิมพ์สวนตรง พิมพ์สวนเดี่ยว

การศึกษาพิมพ์ทรงของพระมเหศวรนั้น โดยทั่วไปหลักๆ แล้วมักจำแนกออกเป็นพิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง และพิมพ์เล็ก เท่านั้น หากแต่ถ้าใครได้พิจารณาจากพระพิมพ์เดียวกันหลายๆ องค์แล้ว ก็จะพบว่าในแต่ละหมวดพิมพ์ก็ยังแยกย่อยได้อีกหลายพิมพ์(แต่ละพิมพ์มีหลายบล็อก) และเพื่อเป็นแนวทางในการศึกษาที่ถูกต้องตามมาตรฐานนิยม “คุณเลิศ สุพรรณ” ผู้เชี่ยวชาญพระมเหศวร และพระเครื่องเมืองสุพรรณบุรี ได้ช่วยจำแนกแยกแยะพิมพ์ทรงของพระมเหศวร ไว้ดังนี้

หมายเหตุ (พระมเหศวรที่เป็นพิมพ์ 2 หน้า ซึ่งเป็นยอดพระเนื้อชิน ของวงการพระเครื่องที่ใครๆ ต่างก็ใฝ่ฝันอยากได้ครอบครอง เพราะนอกจากพุทธคุณนี้เป็นที่เล่าขานกันทั่วไปแล้ว พุทธศิลป์ขององค์พระที่ทำเป็นพระ 2 หน้าสวนทางกันก็โดดเด่นแปลกตาเป็นเอกลักษณ์เฉพาะเลยทีเดียว สำหรับในวงการนักสะสมแล้วพระมเหศวรถือว่าเป็นพระที่ค่อนข้างหายากพิมพ์หนึ่ง ซึ่งพิมพ์หลักๆ ที่วงการนักสะสมให้การยอมรับนั้นจะพบน้อย แต่ถามว่าทำไมทุกวันนี้ถึงได้พบเห็นพระพิมพ์มเหศวรนี้มากมาย คำตอบก็คือ ส่วนใหญ่จะเป็นของทำเทียมเลียนแบบซึ่งมีอยู่จำนวนมาก)

ในบรรดาพระมเหศวร พิมพ์ 2 หน้า ซึ่งมีทั้งพระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง และพิมพ์เล็กนั้น เมื่อเทียบปริมาณกันกับพระชนิดอื่นๆ แล้วถือว่ามีจำนวนค่อนข้างน้อย และเท่าที่มีหมุนเวียนกันในวงการนักสะสมนั้น พิมพ์กลางจะพบเจอมากกว่าพิมพ์อื่นๆ ส่วนพิมพ์ที่พบรองลงมานั้นเป็นพิมพ์ใหญ่ แล้วก็พิมพ์เล็กตามลำดับ ส่วนราคาเล่นหานั้นส่วนใหญ่ก็จะเน้นที่ความสวยโดยไม่เกี่ยงว่าจะเป็นพิมพ์อะไร แต่ถ้าเป็นพระสวยต่อสวย นักสะสมก็จะให้ความสำคัญกับพิมพ์ใหญ่ก่อนเสมอ)

การแยกพระเครื่องประเภทต่างๆ ออกเป็นพิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง พิมพ์เล็กนั้น สำหรับพระทั่วๆ ไปอาจแยกแยะโดยพิจารณาที่ความแตกต่างของขนาดขององค์พระ หรือกรอบพิมพ์พระโดยรวม ถ้าองค์ไหนมีขนาดใหญ่ก็จัดเป็นพิมพ์ใหญ่ องค์ไหนที่มีขนาดย่อมลงมาก็จัดเป็นพิมพ์กลาง พิมพ์เล็กตามลำดับ แต่สำหรับพระมเหศวรนั้นคงต้องยกเว้นเป็นกรณีพิเศษ เพราะว่าการแยกแยะพิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง และพิมพ์เล็กนั้น เราต้องดูที่องค์พระเป็นสำคัญ นั่นก็คือ ดูที่รูปทรงขององค์พระที่มีความแตกต่างกัน องค์พระที่ประทับนั่งนั้นพระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ จะมีพุทธลักษณะล่ำสันกว่า ใหญ่กว่าของพิมพ์กลาง และพิมพ์เล็ก ขนาดองค์พระจะลดหลั่นกันลงมา แต่ถ้าดูจากกรอบพิมพ์เราจะแยกไม่ออกเลย ทั้งนี้เพราะกรอบพิมพ์อาจมีขนาดใกล้เคียงกันก็ได้ หรือในบางครั้งเราพบว่าแม้จะเป็นพระพิมพ์กลาง แต่ก็มีขนาดของกรอบพิมพ์ที่ใหญ่กว่าพระพิมพ์ใหญ่ด้วยซ้ำไปก็มี

การแยกแยะพิมพ์ทรงพระมเหศวร ในแต่ละพิมพ์ต้องดูจากอะไรเป็นสำคัญ

สำหรับความแตกต่างของแต่ละพิมพ์นั้น อย่างที่ได้กล่าวมาแล้วว่าต้องพิจารณาจากองค์พระ ดังนั้นอันดับแรกต้องดูที่รูปร่าง ขนาด หน้าตา ซึ่งลักษณะของเขาจะบ่งบอกอยู่ในตัวเองว่าเป็นอย่างไร นั่นคือ ถ้าเป็นพระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ แน่นอนว่าขนาดองค์พระจะดูใหญ่ไปหมด ทั้งพระพักตร์ หรือใบหน้า ท่านก็จะมีลักษณะอวบ พระเศียรใหญ่ มีเกศยาว

ส่วนพระมเหศวร พิมพ์กลาง องค์พระจะเล็กกว่าพิมพ์ใหญ่ ใบหน้าเล็กอูม รูปทรงกรอบพระอาจดูสูงกว่า แต่องค์พระยังไงก็ต้องเล็กกว่าพิมพ์ใหญ่ บางทีกรอบพิมพ์ของพระมเหศวร พิมพ์กลาง อาจใหญ่กว่าของพิมพ์ใหญ่ก็ได้ แต่รูปทรงองค์พระจะล่ำสันน้อยกว่าพิมพ์ใหญ่ ส่วนที่เป็นพระมเหศวร พิมพ์เล็ก ขนาดขององค์พระก็จะยิ่งเล็กไปใหญ่เลย ไม่ว่าหน้าตา เศียร วงแขน ฯลฯ ซึ่งไม่เกี่ยวกับขนาดของกรอบพิมพ์เลย

นอกจากนี้ยังดูที่ลักษณะของการตัดบล็อกอย่างพระมเหศวร พิมพ์กลาง นิยม เขาจะตัดได้ค่อนข้างเป็นมุมฉาก และหน้าตาจะเล็กกว่าอย่างนี้เป็นต้น พิมพ์กลาง ที่เป็นพิมพ์ผมหวี หรือเทริดขนนก ส่วนใหญ่ขีดข้างพระเศียรมักจะมี 4 ขีด ซึ่งพิมพ์นี้จะมีลักษณะคล้ายกับพิมพ์เล็กแต่บังเอิญว่าพิมพ์เล็กมีขีดข้างละขีดเป็น 2 ขีด ดังนั้นถึงเป็นข้อแตกต่างที่เด่นชัด

การที่จะสามารถแยกแยะพระมเหศวรทั้ง 3 พิมพ์นี้ได้ต้องหมั่นพิจารณา ต้องรู้จักเปรียบเทียบ ช่างสังเกตและที่สำคัญต้องเห็นของจริงเปรียบเทียบด้วย

ข้อสังเกตที่สำคัญประการหนึ่งก็คือ พระมเหศวร พิมพ์ 2 หน้า ทั้งพิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง และพิมพ์เล็กนั้น ไม่ว่าจะเป็นพิมพ์อะไรก็ตาม พระทั้ง 2 หน้า แม้จะเป็นพิมพ์เดียวกันก็ตามแต่จะต้องไม่เหมือนกันเด็ดขาด ถ้าเหมือนกันละก็ขอให้เชื่อไว้ก่อนเลยว่าเป็นพระเก๊ เพราะเท่าที่เห็นมายังไม่เคยเจอพระมเหศวร ที่ทั้ง 2 หน้าเหมือนกันเลยแม้แต่องค์เดียว

นอกจาก 3 พิมพ์หลักแล้วในแต่ละพิมพ์ยังแยกย่อยเป็นพิมพ์ต่างๆ ได้อีก แม้ว่าพระมเหศวร พิมพ์ 2 หน้า โดยทั่วไปเราจะแยกแยะพิมพ์ทรงออกเป็นพิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง พิมพ์เล็ก ก็ตามแต่ว่าในความเป็นจริงนั้น ในแต่ละพิมพ์ดังกล่าวยังมีความแตกต่างกันอยู่พอสมควร ซึ่งทำให้เราสามารถแยกย่อยออกเป็นพิมพ์ต่างๆ ได้อีกมากมายตามความแตกต่างของพุทธลักษณะ ซึ่งการเรียกชื่อแต่ละพิมพ์นั้น เราจะดูว่าพระองค์นั้นๆ มีอะไรเป็นลักษณะเด่น เราก็จะนำมาตั้งเป็นชื่อพิมพ์ ซึ่งโดยปกติแล้วนักเล่นส่วนใหญ่ก็ไม่ค่อยมีใครแบ่งแยกให้เสียเวลา คงเรียกรวมๆ กันไปว่านี้คือ พระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง พิมพ์เล็ก แต่สำหรับนักเล่นมืออาชีพ หรือนักเล่นที่มีความชำนาญนั้นเมื่อเห็นพระมเหศวรแต่ละองค์ก็สามารถแยกย่อยลงไปได้อีกว่าเป็นพิมพ์อะไร

สำหรับจำนวนพระมเหศวรที่หมุนเวียนอยู่ในวงการขณะนี้ เท่าที่สังเกตเห็นแม้ว่าปริมาณของพิมพ์กลางจะพบได้มากกว่าพิมพ์ใหญ่ดังที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น แต่ความหลากหลายหรือความแตกต่างในพิมพ์ หรือการแยกพิมพ์ของพระมเหศวร พิมพ์กลาง กลับมีน้อยพิมพ์กว่าพระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ ซึ่งเท่าที่พบเห็นนั้น พระมเหศวร พิมพ์กลาง จะมีเพียงแค่ 4-5 พิมพ์เท่านั้น แต่สำหรับพระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ แม้จะพบน้อยกว่าพิมพ์กลางแต่ก็สามารถแยกแยะออกเป็นพิมพ์ต่างๆ ได้ถึง 20-30 พิมพ์เลยทีเดียว ส่วนพระมเหศวร พิมพ์เล็ก เนื่องจากพบเห็นน้อยอยู่แล้ว การแยกแยะพิมพ์ทรงจึงแยกได้เพียงไม่กี่พิมพ์เช่นเดียวกับพิมพ์กลาง

พระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ แยกแยะได้เป็นพิมพ์อะไรบ้าง

พระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ เท่าที่ครูบาอาจารย์ หรือนักสะสมรุ่นก่อนเคยศึกษามาสามารถแยกย่อยได้ถึงกว่า 20 พิมพ์ แต่ในที่นี้ขอกล่าวเฉพาะพิมพ์เด่นๆ เท่าที่พบเห็นได้บ่อยๆ ในวงการพระ ดังนี้

1.พิมพ์ใหญ่ หน้าใหญ่ ฐานสูง พระมเหศวรพิมพ์นี้เป็นพิมพ์ที่ค่อนข้างหาได้ยาก ในวงการราคาเช่าบูชาจะแพงสุด พุทธลักษณะโดยรวมก็เหมือนพระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ทั่วไป แต่ลักษณะที่เด่นและมีความแตกต่างจากพิมพ์อื่นๆ ก็คือ พระพักตร์ หรือหน้าพระ จะอวบใหญ่ และจุดเด่นที่สำคัญอีกที่หนึ่งก็คือ ฐานจะสูงแต่ที่ฐานไม่มีบัว ซึ่งความจริงอาจจะมี แต่บังเอิญติดไม่ชัด

2.พิมพ์ใหญ่ หน้าใหญ่ ฐานสูง (ฐานมีบัว) เอกลักษณ์ของพระมเหศวรพิมพ์นี้จะไม่เหมือนกับพิมพ์ใหญ่ทั่วไปคือ ส่วนแขนจะติดไม่เต็ม (แขนทั้ง 2 ข้าง) และที่ฐานจะมีลายกลีบบัวปรากฏให้เห็นชัดเจน

3.พิมพ์ใหญ่ หน้าใหญ่ เศียรโต ฐานเตี้ย ลักษณะเด่นของพระมเหศวรพิมพ์นี้ก็คือ มีขนาดของพระเศียรโตกว่าพิมพ์อื่นๆ และมีฐานเตี้ย หรือฐานตัดชิด พิมพ์นี้เป็นพิมพ์นิยมแพร่หลาย เจอะเจอบ่อย คนจะรู้จักเยอะ ส่วนที่ต่างก็คือ หน้าจะโต ขีดไม่ค่อยติด แต่ถ้าเจอองค์สวยขีดจะครบ

4.พิมพ์ใหญ่ ต้อ หรือ พิมพ์ใหญ่ ฐานเตี้ย เป็นอีกพิมพ์หนึ่งที่พบเจอน้อย ลักษณะเด่นของพิมพ์นี้ให้สังเกตที่พระพักตร์ซึ่งจะเล็กกว่าพิมพ์อื่นๆ โดยเฉพาะพิมพ์หน้าใหญ่ ฐานจะเตี้ย องค์พระ หน้าตา ฐาน จะดูต้อๆ ทั้งองค์ ขนาดองค์พระ ฐาน และกรอบพิมพ์จะเล็กกว่าพิมพ์กลาง แต่หน้าตาใหญ่กว่าพิมพ์กลาง แต่โดยรวมองค์พระจะเล็กเมื่อเปรียบเทียบกับพิมพ์ใหญ่

5.พิมพ์ใหญ่ ตาโต ตาโปน หรือตาตั๊กแตน จุดเด่นคือ มีเม็ดตานูนเด่นโปนออกมา สมัยก่อนจะเรียกพระที่มีลักษณะเม็ดตาแบบนี้ว่า “ตาตั๊กแตน”

6.พิมพ์ใหญ่ ฐานบัวชั้นเดียว (ฐานเตี้ย ฐานมีบัว) พระมเหศวรพิมพ์นี้คล้ายๆ กับพระมเหศวร พิมพ์ใหญ่ หน้าใหญ่ แต่ฐานจะเป็นฐานบัว ซึ่งปรกติเราจะเจอฐานเป็นชั้นๆ อันนี้จะเป็นฐานบัวตุ่ม เจอน้อย องค์พระล่ำสันกว่า ต้อกว่า

7.พิมพ์ใหญ่ มีหู พระมเหศวรพิมพ์นี้พบน้อย ลักษณะเด่นคือ ปรากฏมีพระกรรณ หรือหู ซึ่งโดยทั่วไปแล้ว พระมเหศวรแทบทุกพิมพ์จะไม่ปรากฏพระกรรณให้เห็นเลย แต่พิมพ์นี้จะเห็นได้ชัดเจนเป็นพิเศษ

8.พิมพ์ใหญ่ ผมหวี หรือ พิมพ์ใหญ่ สังฆาฏิ พบน้อย ของเก๊เยอะมาก ลักษณะเด่นของพระพิมพ์นี้ก็คือ ผมจะเป็นลักษณะผมหวี หรือเทริดขนนก หน้าใหญ่ สังฆาฏิหนาชัด บางท่านจึงเรียกว่า “พิมพ์สังฆาฏิ”